Jak latać śmigłowcem Apache? – poradnik AH-64D Apache

Spis treści:
Informacje ogólne
Kontrolowanie śmigłowca
Niezbędne przyciski
Force Trim – jak trymer pomaga w lataniu i zawisie?
Zawis (Hover)
Przejście w lot do przodu
Wytracanie prędkości i wysokości

Uwaga – poniżej opisane są tylko podstawy pilotowania śmigłowca. Szczegółowe instrukcje dotyczące kołowania, startu i lądowania zostaną opisane w oddzielnych wpisach.

Informacje ogólne

Pilotowanie śmigłowca różni się znacząco od latania samolotem. Pierwszy kontakt z symulatorem i próba lotu zwykle kończy się katastrofą. Tak naprawdę wystarczy jednak parę godzin treningu, by „wyczuć” maszynę i w pełni nad nią zapanować. Przyda się tu wiedza, jak działają poszczególne elementy sterowania śmigłowcem i na jakie nieporządane efekty warto uważać. 

Szczególną trudność może stanowić utrzymanie śmigłowca w zawisie (ang. „hover”). Na początku może wydawać się to trudne, ale system wspomagania lotu Apache’a pozwala na użycie różnych trybów blokady trymera Force Trim, które bardzo pomagają utrzymać zawis. Włączone w odpowiednim momencie tryby Force Trim pozwalają wisieć w powietrzu bez dotykania sterów. Ich działanie opisane jest w dalszej części tekstu.

Oprócz standardowego drążka i przepustnicy, do latania śmigłowcem praktycznie niezbędna jest analogowa oś pedałów steru kierunku, a w najgorszym wypadku skrętna oś drążka lub jakiś analogowy suwak na przepustnicy. W kwestii drążka i przepustnicy o wiele większą precyzję i łatwość sterowania zapewnią nam odpowiednio długie urządzenia, z niezbyt mocną sprężyną centrującą. Jeśli planujemy spędzić ze śmigłowcami naprawdę dużą ilość czasu, warto zaopatrzyć się w dedykowany dla tych maszyn sprzęt lub odpowiednią przedłużkę dla drążka.

W lataniu śmigłowcem szczególną rolę odgrywa przycisk blokujący trymy drążka i pedałów w wybranym położeniu. Konieczne jest przypisanie przycisku Force Trim Release (Up) gdzieś na drążku pod szybkim dostępem jednym palcem, bo używa się go wielokrotnie podczas każdego przelotu. Ostatnia rzecz, którą warto zapamiętać to to, że Apache nie lubi gwałtownych, dynamicznych ruchów sterami. Podstawa to małe, powolne, wręcz anemiczne ruchy. A całość sporowadza się do wyczucia, jak w danej chwili połączyć ze sobą sterowanie drążkiem Cyclic, dźwignią Collective i pedałami, by śmigłowiec leciał tak, jak chcemy. 

Uważaj na obroty silnika!

W krytycznych sytuacjach, np. gdy śmigłowiec zbyt szybko spada w dół, jednym z naturalnych odruchów może być zwiększenie mocy przez dodanie Collective. To najgorsze, co można zrobić – silnik przestanie wtedy prawidłowo współpracować z wirnikiem, który nie będzie nadążał za obrotami silnika, siła nośna zacznie maleć jeszcze bardziej, tylny wirnik nie będzie miał wpływu na kontrolowanie śmigłowca, a generatory dostarczające zasilanie do awioniki mogą się wyłączyć. 

Pierwszym ostrzeżeniem jest żółty kolor na wskazaniach silnika. Dalej może on przejść w czerwony i pojawi się komunikat zbyt niskich obrotach wirnika LOW ROTOR RPM. Po pierwsze, do takich sytuacji nie powinniśmy dopuszczać, a jeśli już tak się stanie, prawidłową reakcją jest zmniejszenie mocy opuszczając Collective, by obroty wróciły do normy. Np% powinno wtedy z powrotem pokazywać 101%. Wszelkie zmiany dźwignią Collective generalnie powinny być wykonywane powoli, spokojnie, bez gwałtownych ruchów.

Sprawdzaj stan paliwa!

Aktualne zużycie paliwa widać na ekranie FUEL, jednak o wiele bardziej przydatna jest informacja EN widoczna cały czas na mapie taktycznej TSD. To ENDURANCE, czyli czas, jaki śmigłowiec może spędzić w powietrzu z aktualnym stanem paliwa. Na poniższym przykładzie to 2 godziny i 1 minuta. Czas ten zmienia się dynamicznie zależnie od momentu obrotowego Torque. Weź pod uwagę, że utrzymywanie śmigłowca w zawisie hover drastycznie zużywa paliwo, a tym samym skraca czas pozostania w powietrzu. Czasem lepszym wyjściem jest krążenie po orbicie / torze „race track”.

Kontrolowanie śmigłowca

Do kontrolowania śmigłowca służą cztery urządzenia w kokpicie:

  1. Cyclic – klasyczny drążek, który steruje położeniem całego wirnika głównego. Pozwala śmigłowcowi lecieć do przodu bądź do tyłu oraz przechylać się na boki. Działa podobnie, jak drążek w samolocie;
  2. Collective – dźwignia kontrolująca wznoszenie i opadanie śmigłowca. Nie steruje jednak obrotami silnika, a kątem natarcia łopat głównego wirnika. Przekręca je wokół ich osi, a im większy kąt, tym bardziej łopaty „wgryzają się” w powietrze, ciągnąc maszynę do góry. Manipulowanie dźwignią Collective jest powiązane z automatyczną pracą przepustnicy, a więc obrotów silnika i razem tworzą tzw. moment obrotowy silnika (ang. „torque”);
  3. Rudder Pedals – pedały steru. Obracają śmigłowcem w prawo lub lewo według osi wirnika głównego. Same pedały, podobnie jak Collective, zmieniają kąt natarcia łopat wirnika ogonowego z tyłu;
  4. Power Levers – dźwignie mocy silnika. Działają jak tradycyjna przepustnica w samolocie, jednak w śmigłowcu do latania przesuwa się je tylko na maksymalną pozycję. Resztą zajmuje się automat, zależnie od położenia dźwigni Collective.

Cyclic

Ruchy drążkiem Cyclic powodują zmianę położenia całej konstrukcji wirnika, co sprawia, że  śmigłowiec leci do przodu, do tyłu, bądź przekręca się na boki..

Collective

Podnoszenie dźwigni Collective do góry powoduje przekręcanie się łopat wirnika, które tworzą coraz większy kąt natarcia. Dzięki niemu śmigłowiec wznosi się w górę „wgryzając sie” w powietrze.

Rudder Pedals

Pedały zmieniają kąt natarcia łopatek wirnika ogonowego, powodując skręcanie śmigłowca w prawo lub lewo.

Power Levers

Dźwignie mocy silnika zwiększają jego obroty. Do latania przesuwa się je na pozycję FLY, podobnie jak automatyczną skrzynię biegów na DRIVE. Dalsza praca odbywa się automatycznie, bez udziału pilota, chyba, że wydarzy się jakaś poważna awaria.

Niezbędne przyciski

UWAGA
Bardzo często podczas rozpoczynania od „hot startu” z włączonym silnikami, osie sterowania nie będą wycentrowane! To bug w DCS World. Należy przed wszelkimi operacjami śmigłowcem poruszyć lekko sterami – cyclic, collective, pedals, by ustawienia wróciły do normalnej pozycji.

Niezbędne przyciski i osie

  • Cyclic: Pitch i Roll – przypisane do osi joysticka
  • Collective – przypisana do osi przepustnicy
  • Rudder Pedals – przypisane do osi pedałów, ew. skrętnego drążka
  • Force Trim Fwd (do przodu) – R Release Mode – blokuje nowe ustawienia drążka i pedałów
  • Force Trim Left (w lewo) – AT Attitude Hold Mode – tryb utrzymywania aktualnego przechylenia
  • Force Trim Right (w prawo) – AL Altitude Hold Mode – tryb utrzymywania aktualnej wysokości
  • Force Trim Aft (do tyłu) – D Disengage – wyłącza tryby utrzymywania wysokości i przechylenia
  • Force Trim RESET – domyślnie LCtrl + T (warto przypisać blisko Force Trim Release) – resetuje ustawienie Force Trim Release
  • Tail Wheel Lock / Unlock – przycisk na joysticku / przepustnicy
  • Symbology Select Up i Down – przyciski na joysticku
  • Show Controls Indicator – wskaźnik wychylenia sterowania na ekranie (interfejs gry) – domyślnie RCtrl + Enter

Przy pozycjach osi Cyclic Pitch, Cyclic Roll oraz Rudder Pedals warto zmienić czułość osi Curvature do wartości 8-15, co zwiększa precyzje przy niewielkich wychyleniach. Funkcja ta znajduje się pod przyciskiem AXIS TUNE.

Force Trim – jak trymer pomaga w lataniu i zawisie?

Podstawowe informacje o Force Trim

Force Trim to zestaw magnetycznych hamulców blokujących wychylenie pedałów oraz drążka Cyclic w wybranym położeniu. Pilotowanie śmigłowca wymaga utrzymywania tych dwóch urządzeń w różnym stopniu wychylenia przez cały czas oraz ciągłe zmiany zakresu tych wychyleń. Aby odciążyć pilota od nieustannego pilnowania sterów we właściwej pozycji, wciśnięcie Force Trim Release blokuje je w aktualnym położeniu.

Dodatkowo trymer może działać w różnych trybach, utrzymując prędkość śmigłowca oraz aktualną wysokość, co bardzo pomaga w stabilnym zawisie „hover”, znacznie odciążając pracę pilota. Dokładny opis wszystkich trybów znajduje się w dalszej części tekstu.

Prawdziwy śmigłowiec Apache nie posiada szybkiego resetu sterów do pozycji wyjściowej, jednak przez specyfikę joysticków w symulatorze DCS Apache znalazł się dodatkowy przycisk FORCE TRIM RESET (LCtrl + T). Nie jest realistyczny, ale pomaga stabilniej latać przy użyciu tradycyjnych joysticków ze sprężyną centrującą. Warto przypisać go gdzieś na drążku dla szybkiego dostępu.

Bardzo przydaje się również interfejs ekranowy DCS World pokazujący wychylenia sterów (RCtrl + Enter). Pozwala on zawsze mieć wgląd na to, gdzie jest zablokowany trymer (czerwony krzyżyk) oraz pozycja sterów (biały diament)

Znakomita większość domowych joysticków oraz pedałów posiada sprężynę centrującą, która nie występuje w prawdziwym Cyclic. Aby ułatwić działanie Force Trim, twórcy zawarli kilka trybów działania blokady trymu do wyboru, zależnie od posiadanego sprzętu. Znajdują się one w ustawieniach gry i zakładce SPECIAL dla AH-64D.

Dostępne opcje dla CYCLIC TRIMMER MODE i PEDALS TRIMMER MODE:

  • INSTANT TRIM
  • CENTRAL POSITION TRIM
  • JOYSTICKS WITHOUT SPRING

Ostatnia opcja jest przeznaczona dla specjalistycznych joysticków bez sprężyny centrującej. Dla większości dostępnych joyów na rynku istotne są dwie pierwsze opcje: Instant lub Central Position. Opinie o tym, który tryb jest lepszy są na razie podzielone. Generalnie chodzi o to, że przy INSTANT zablokowanie trymu następuje natychmiast po wciśnięciu przycisku Force Trim, a z CENTRAL POSITION dopiero gdy joystick wróci do środkowego ustawienia.

Obydwa rozwiązania mają swoje wady. Przy zablokowaniu trymu INSTANT i puszczeniu drążka, by się wycentrował śmigłowiec może gwałtownie zmienić kierunek lotu. Przy CENTRAL z kolei stery nie będą reagować, jeśli zapomnimy wycentrować drążek po trymie, a w przypadku skrajnej pozycji trymu, wychylenie drążka w przeciwną stronę będzie możliwe jedynie w minimalnym zakresie. Kluczowe jest więc ciągłe, stopniowe trymowanie po niedużych wychyleniach przez cały lot. Sporym ułatwieniem jest też przycisk resetowania ustawień trymu Force Trim Reset, którego powinien być gdzieś pod ręką.

Teoretycznie tryb CENTRAL POSITION jest bezpieczniejszy. Najlepszy sposób, to samodzielne wypróbowanie obu trybów, gdy zrozumie się już działanie przycisku Force Trim i pozostanie z ustawieniem, które daje nam najbardziej precyzyjną kontrolę. 

Force Trim Release R Mode

  • Włączanie – Force Trim R Mode (FWD – do przodu)
  • Wyłączanie – Force Trim Reset – fikcyjny przycisk obecny tylko w symulacji DCS World (domyślnie LCtrl + T)

Force Trim Release to podstawowy tryb blokujący drążek i pedały jednocześnie. Dzięki temu pilot nie musi pilnować ich położenia i może lecieć praktycznie nie dotykając sterów. Zablokowany drążek umożliwia np. lot do przodu z wybraną prędkością, a blokada wychylonych pedałów zatrzymuje efekt obracania się śmigłowca wokół własnej osi przez efekt wirnika przy mniejszych prędkościach. Force Trim Release nie działa jednak jak autopilot i cały czas trzeba pilnować zachowania śmigłowca, a przy zmianach w kierunku lotu należy stopniowo dokonywać ciągłych korekt w blokadzie sterów, wciskając za każdym razem Force Trim Release.

Działanie FT Release nie jest obrazowane w żaden sposób na wyświetlaczach Apache’a, gdyż  stery zostają po prostu fizycznie zablokowane przy aktualnym wychyleniu i pilotowi wystarczy rzut oka na drążek. W symulacji DCS nie jest to takie proste, dlatego pierwszą pomocą jest włączenie interfejsu sterowania pod klawiszami RCTRL + Enter. Aktualna pozycja sterów jest tam oznaczona czerwonymi krzyżykami. Twórcy dodali również fikcyjny przycisk Force Trim Release Reset, który błyskaiwcznie centruje pedały i drążek do domyślnej pozycji, ale należy go używać z wielką uwagą, bo nagły reset sterów gdy są mocno wychylone spowoduje gwałtowną zmianę kierunku lotu śmigłowca. 

Force Trim Attitude Hold Mode AT

  • Włączanie – Force Trim AT Mode (LEFT – w lewo)
  • Wyłączanie – Force Trim AT Mode (LEFT – w lewo) ponowne wciśnięcie lub Force Trim D Disengage (AFT – do tyłu) – wyłączenie obu trybów: AT i AL

Tryb Force Trim Attitude Hold Mode AT nazywany jest trybem utrzymywania zawisu lub pozycji. Zależnie od prędkości śmigłowca może działać w trzech różnych podrybach:

  • 0-5 węzłów – tryb utrzymywania pozycji / zawisu (Position lub Hover)
  • 6-40 węzłów – tryb utrzymywania prędkości (Velocity)
  • powyżej 40 węzłów – tryb utrzymywania pochylenia śmigłowca względem osi lotu (Attitude)

Do prawidłowego działania AT Mode należy odpowiednio ustawić pedały i zablokować FT Release, by śmigłowcem nie obracało, a drążek najlepiej zablokować w neutralnym położeniu. Aktywny tryb AT można rozpoznać po ramce wokół aktualnej prędkości na wyświetlaczu IHADSS. 

Force Trim Altitude Hold Mode AL

  • Włączanie – Force Trim AL Mode (RIGHT – w prawo)
  • Wyłączanie – Force Trim AL Mode (RIGHT – w prawo) – ponowne wciśnięcie lub Force Trim D Disengage (AFT – do tyłu) – wyłączenie obu trybów: AT i AL

Tryb Force Trim Altitude Hold Mode AL to tryb utrzymywania wysokości radarowej lub barometrycznej. W połączeniu z trybem AT HOLD pozwala pozostawać w ciągłym zawisie bez skupiania uwagi na kontrolowaniu dźwigni collective lub utrzymywać wysokość podczas lotu do przodu. Tryb ten nie jest jednak powiązany z funkcją śledzenia terenu i nie będzie automatycznie unikał przeszkód. 

Tryb utrzymywania wysokości radarowej ma bardzo ograniczoną autonomię i warto upewnić się, że śmigłowiec jest do niego  przygotowany. Należy przede wszystkim odpowiednio strymować drążek i pedały przyciskiem Force Trim Release, by nie doszło do jakichś nagłych zmian kierunku lotu. Zwykle wymagane też będzie włączenie wcześniej drugiego trybu Attitude Hold, by śmigłowiec utrzymywał położenie bez ingerencji pilota. 

Utrzymywanie wysokości radarowej można włączyć, gdy prędkość jest mniejsza od 40 węzłów, prędkość wznoszenia/opadania mniejsza od 100 stóp na minutę, a pułap niższy od 1428 stóp AGL. Gdy jeden z tych warunków nie będzie spełniony, włączy się tryb utrzymywania wysokości barometrycznej. Tryb wyłączy się automatycznie gdy obroty silnika Nr spadną poniżej 97%, przekroczą 104% lub gdy pilot przesunie dźwignię collective o więcej niż 0.5 cala względem wycyhylenia przy włączaniu AL Mode.

Działanie trybu Altitude Hold Mode wskazuje ramka wokół grota wysokościomierza na wyświetlaczu IHADSS. Przy włączeniu słychać krótki sygnał dźwiękowy. AL Mode można wyłączyć samodzielnie wciskając Force Trim Disengage AFT (do tyłu).

Zawis (Hover)

Naukę latania warto przeprowadzać przy bezwietrznej pogodzie, ze stosunkowo lekkim śmigłowcem (bez radaru FCR i pełnego uzbrojenia), na płycie lotniska z ogromną ilością wolnego miejsca i w lokacji gdzieś na poziomie morza. Latanie np. w Nevadzie, która położona jest bardzo wysoko sprawia, że utrzymanie śmigłowca w zawisie wymaga o wiele większego momentu obrotowego przez rzadsze powietrze i wysoką temperaturę w tym rejonie.

Ground Effect – efekt przypowierzchniowy
Utrzymanie śmigłowca w zawisie nisko nad ziemią ułatwia efekt przypowierzchniowy (Ground Effect). Wywołuje go podmuch powietrza kumulujący się pod wirnikiem, który tworzy swego rodzaju poduszkę powietrzną. Efekt ten występuje do wysokości równej średnicy wirnika, w Apache’u do ok. 47 stóp i pomaga maszynie utrzymywać się w powietrzu przy mniejszym obciążeniu silnika oraz nie odbijać się od gruntu. Efekt najlepiej działa nad równą, utwardzoną powierzchnią. Zakłóca go m.in. wysoka trawa i obiekty pod śmigłowcem.

Jak duży Torque uniesie śmigłowiec do góry w zawisie?

Komputer pokładowy Apache’a wylicza, jaki moment obrotowy silnika Torque przy danej masie śmigłowca jest niezbędny, by uniesić maszynę w zawisie – zarówno z uwzględnieniem efektu przypowierzchniowego IGE (Inside Ground Effect), jaki bez niego OGE (Outside Ground Effect).

1.
Z domyślnego ekranu zarządzania silnikiem wciśnij przycisk PERF (Performance).

2.
W ramce ważne są dane:
IGE – 70%
OGE – 87%
Przy danej wartości torque uzyskanej przez podniesienie dźwigni collective, śmigłowiec zawiśnie w powietrzu w warunkach odpowiednio IGE i OGE. Więcej informacji o stronie Performance znajduje się w osobnym wpisie.

Śmigłowiec możemy wprowadzić w zawis (ang. hover) albo startując z ziemi, albo już w locie, zwalniając stopniowo do prędkości poniżej 4 węzłów.

1.
Startując z ziemi, gdy powoli zaczniemy podnosić Collective powyżej sprawdzonego wcześniej momentu obrotowego (wartość zależy m.in. od pogody i wagi śmigłowca), odrywający się od ziemi Apache zacznie obracać się w prawo. To naturalne zjawisko związane z obracającym się w lewo wirnikiem głównym. W tym momencie należy wciskać powoli lewy pedał, by skompensować efekt wirnika. Taki sam efekt nastąpi w locie, gdy zwolnimy poniżej 20 węzłów.

Kiedy śmigłowiec przestanie się obracać, może zacząć dryfować w bok w prawą stronę. To kolejny efekt do zniwelowania, tym razem przechylając drążek Cyclic w lewo. W tym momencie polegamy raczej na utrzymywaniu pozycji pedałów i Cyclic niż na Force Trim.

2.
Przy kolejnym, minimalnym przesunięciu Collective śmigłowiec zaczyna unosić się w zawisie „hover”. IHADSS w domyślnym trybie Hover dostarcza nam następujących informacji:

  • 67% – moment obrotowy Torque konieczny w tych warunkach do zawisu
  • 1 – prędkość w węzłach
  • 8 – wysokość radarowa w stopach

3.
Jeszcze ważniejsze są symbole na środku IHADSS. Krzyż oznacza widok z góry na nasz śmigłowiec, natomiast małe kółko, to wychylenie drążka Cyclic oraz wskaźnik pokazujący, w którą stronę przesuwa się śmigłowiec. Gdy kółko wyjdzie poza obręb krzyża, dodatkowo pojawia się wektor z kierunkiem, w jaki przyspiesza śmigłowiec. Na obrazku poniżej porusza się w prawo i minimalnie do przodu z prędkością 3 węzłów, więc powinniśmy wykonać delikatną kontrę w lewo i do tyłu drążkiem.

4.
Utrzymanie się w zawisie, czyli tak, by kółko nie dryfowało z obszaru symbola krzyża ułtawiają tryby Force Trim Attitude Hold oraz Altitude Hold. Ten pierwszy pozwala całkowicie puścić drążek – śmigłowiec będzie utrzymywał się nad punktem w terenie, a za pomocą collective będzie można regulować wysokość. Włączenie po tym trybu Altitude Hold dodatkowo zablokuje aktualną wysokość, pozwalając pilotowi nie przejmować się ani drążkiem, ani dźwignią collective – Apache będzie wisiał  nad ziemią w tej samej pozycji.

5.
Aby wprowadzić śmigłowiec w zawis, wznieś się na niewielką wysokość, blokując pedały za pomocą FT Release, by śmigłowiec nie kręcił się. Drążek powinien być jak najbardziej wycentrowany. Pilnując, by prędkość nie przekroczyła 4 węzłów, wciśnij Force Trim AT Mode LEFT (lewo). Na wskazaniu prędkości wyświetlacza IHADSS pojawi się zielona ramka.

6.
Dźwignią collective wznieś się na wybraną wysokość i wciśnij Force Trim AL Mode RIGHT (prawo). Śmigłowiec zacznie utrzymywać aktualną wysokość. Na grocie wysokościomierza na wyświetlaczu IHADSS grot zostanie otoczony ramką.

7.
Jeśli chcesz przejść w tryb zawisu z lotu do przodu, zmniejszaj prędkość ciągnąc drążek do siebie, jednocześnie zniżając dźwignię collective, by nie nabierać wysokości. Redukuj prędkość stopniowo, aż spadnie do 4 węzłów lub poniżej, wtedy włącz tryby Force Trim Attitude AT, a na wybranej wysokości Force Trim Altitude AL. Kontrolowanie zawisu na większych wysokościach ułatwia tryb IHADSS – Bob Up Mode włączany po wciśnięciu Symbology Select Down. Wyświetla on na mały ośmiokąt, który oznacza teren dokładnie pod śmigłowcem w momencie włączenia trybu. Małe kółko to pozycja śmigłowca względem tego miejsca. Jeśli kółko w środku ośmiokąta, wtedy śmigłowiec „wisi” dokładnie nad wyznaczonym miejscem.

Przejście w lot do przodu

1.
Z zawisu Hover na małej wysokości łatwo przechodzi się do lotu właściwego. Wystarczy nieco pochylić dziób do przodu, przesuwając w tę stronę drążek Cyclic. Apache zacznie nabierać prędkości. Jednocześnie zacznie też nieco tracić wysokość, dlatego trzeba jej pilnować i w razie potrzeby zwiększyć Collective. Po nabraniu prędkości wciśnj Force Trim Release, by zablokować stery.

Bardzo pomocny jest mały grot na wyskościomierzu, pokazujący prędkość pionową wznoszenia lub opadania. Kolejne kreski są co 100 stóp na minutę. Na obazku poniżej widać, że Apache leci z prędkością 59 węzłów, na wysokości 50 stóp, wznosząc się 200 stóp na minutę. 

Zwróć uwagę, że im szybciej leci śmigłowiec, tym mniejsza kontra pedałami jest potrzebna, by utrzymywać go w linii prostej. Należy wiec pamiętać, by wraz z większą prędkością trymować również pozycję pedałów. Inaczej śmigłowiec będzie leciał ustawiony nieco bokiem.

2.
Już powyżej prędkości 6 węzłów, gdy wskaźnik przyspieszenia osiąga granicę wyświetlacza IHADSS, wciskamy Symbology Select Up, by włączyć tryb „Transition” wyświetlacza IHADSS. Krzyż na środku zwany Line of Sight Reticle nie symbolizuje w nim śmigłowca z góry, a po prostu kierunek patrzenia przez celownik nahełmowy.

W tym trybie ponadto pojawia się przerywana „linia horyzontu” oraz znany z samolotu F/A-18C wskaźnik kierunku lotu Flight Path Vector (FPV). Pozycja FPV gdzieś zupełnie z boku lub nawet poza IHADSS jest czymś zupełnie normalnym. Wpływa na to siła wiatru oraz ogólne właściwości Apache’a, który nie jest zbyt aerodyanmiczną maszyną. Helikopter może lecieć w ustawieniu nieco poprzecznym do kierunku poruszania się, ale warto przy tym pamiętać o trymowaniu pedałów bliżej centralnej pozycji przy większych prędkościach.

3.
Jeśli chcesz się wznosić, ściągnij Cyclic do siebie tak, by krzyż LOS Reticle znalazł się powyżej linii horyzontu. Obserwuj też grot prędkości pionowej po prawej. Jeśli jest powyżej najgrubszej kreski na wysokościomierzu, helikopter się wznosi. Małe kreski wyznaczają podziałkę co 100 stóp na minutę.

4.
Jeśli chcesz się zniżać, popchnij drążek, by krzyż celownika LOS Reticle znalazł się poniżej linii horyzontu. Obserwuj grot wskazujący prędkość pionową. Poniżej wysokości 50 stóp nie przekraczaj tempa schodzenia 300 stóp na minutę.

5.
Przy szybkim locie skręca się normalnie jak w samolocie – przechylając na bok i ciągnąc do siebie Cyclic. Gdy śmigłowiec za bardzo się zniża wystarczy pociągnąć drążek do siebie – maszyna zacznie zwalniać, ale nabierze też wysokości. Analogicznie, zniżamy się pchając Cyclic do przodu, jednocześnie pilnując położenia Collective. 

6.
Gdy jesteśmy zadowoleni z ustawień i toru lotu, używamy trybów Force Trim Release oraz Attitude i Altitude Hold, by zablokować stery i utrzymać wybrany kierunek, prędkość i wysokość lotu. 

7.
Wciśnięcie Symbology Select Up włącza dodatkowy tryb wyświetlacza IHADSS „Cruise”. Dodaje on znaną z samolotów „drabinkę” pochylenia dzioba oraz wysokość barometryczną. Linia horyznotu zmienia się z przerywanej w ciągłą. W praktyce piloci Apache’ów bardzo rzadko włączają ten tryb, gdyż HUD jest zbyt zaśmiecony. Ewentualne wyjątki to np. szybki manewr w locie nurkowym z dużej wysokości, by mieć dodatkową pomoc w „drabince” IHADSS.

Wytracanie prędkości i wysokości

1.
Przed przejściem w zawis lub lądowaniem należy wytracić prędkości lub/i wysokość. Podstawą jest tutaj stopniowe redukowanie obu wartości, na odpowiednio długim dystansie, choć po nabraniu wprawy da się to zrobić również bardzo szybk, na krótkim odcinku. Podstawowa zasada jest prosta – ściągamy do siebie Cyclic jednocześnie zmniejszając trochę Collective. Umieść też krzyż celownika LOS Reticle na IHADSS poniżej linii horyzontu.

2.
Pilnuj, by nie zacząć opadać i nie wytracać prędkości zbyt szybko. Można tutaj zablokować trym z Cyclic w nieco bardziej centralnej pozycji, kontrolując za pomocą Collective tempo schodzenia nie przekraczające 500 fpm, a później 300. Co jakiś czas będzie trzeba nieco pochylić dziób i unieść. 

3.
Grunt to się nie spieszyć i robić wszystko powoli. W ramach treningów warto rozeznać się, jaki dystans jest potrzebny, by wyhamować ze 150 węzłów do prędkości zawisu i minimalnej wysokości.

Vortex Ring State VRS – zjawisko pierścienia wirowego

Jednym z niebezpieczeństw podczas zniżania jest zjawisko pierścienia wirowego VRS (Vortex Ring State). Helikopter traci wtedy siłę nośną i zaczyna spadać jak kamień w dół. Dzieje się tak w różnych sytuacjach, np. podczas zbyt szybkiego opadania bez pomocy efektu przypowierzchniowego, powyżej 300 fpm prędkości opadania i zbyt małym momencie obrotowym torque. 

Settling with power

Równie niebezpiecznym i o wiele częściej występującym błędem jest Settling with power. To również efekt bezwładnego opadania śmigłowca podczas powolnego lotu lub zniżania się, zwłaszcza przy ciężkim śmigłowcu i bardzo wysokiej temperaturze powietrza. Gdy opadamy zbyt szybko i dodamy za dużo mocy, śmigłowiec nie będzie w stanie wygenerować siły nośnej, jakiej się od niego wymaga i zacznie spadać. Ratunkiem z tej sytuacji jest pochylenie dzioba do przodu i nabranie prędkości – o ile jest jeszcze zapas wysokości. Dodanie mocy silnikom jeszcze pogorszy sprawę. 

Ściągnij wersję PDF

11 Replies to “Jak latać śmigłowcem Apache? – poradnik AH-64D Apache”

  1. Orientujesz się czy po jakimś patchu strona Performance przestała działać? Nie jestem w stanie jej włączyć. Przycisk z MPD PERF nie reaguje.

    1. Pod koniec września wyłączyli bo i tak zawsze pokazywała zmyślone dane. Wróci, jak naprawią i będzie działać prawidłowo.

      1. Póki co trochę tak, bo nie wszystko w Apache’u jest skończone. Nie ma jeszcze utrzymywania wysokości, jest tylko blokowanie i reset trymów. Utrzymanie zawisu przypomina trochę tankowanie w powietrzu samolotem – non stop mikro korekty, przewidywanie kolejnych ruchów. Jest trudniej niż w Ka-50 ale da się ogarnąć ze sporą satysfakcją

  2. A10 Warthoog myślałem ze jest trudny do opanowania.
    AH 64 to hardkor jesli chodzi o pilotaz a co to mowic o walce heh

    1. Pamiętaj, że masz George AI, które może robić wszystko za ciebie. Z Georgem Apache zmienia się w niemal w konsolową strzelankę 🙂
      Pilotowanie jest trudne, przez to, że joysticki inaczej działają, ale po patchu powinno być trochę łatwiej. Dużo innych rzeczy też jest łatwa, jak choćby prucie z działka czy rakiet Hydra 🙂

  3. A Ja stawiam kawusię. Często wracam do różnych zagadnień opisanych na stronie, celem szybkiego przypomnienia sobie jak użyć broni lub systemu konkretnego samolotu.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *