Spis treści:
Niezbędne przyciski do przypisania
Informacje ogólne
Lot według punktów trasy
DIRECT TO – bezpośredni lot do dowolnego punktu
Punkty mapy – rodzaje, dodawanie, edycja
Współrzędne MGRS i LAT / LONG

Niezbędne przyciski do przypisania

Dla wygody przyciski należy przypisać zarówno w kategorii PILOT AH-64D, jaki CPG AH-64D. W śmigłowcu znjadują się na dźwigni collective, więc warto jest mieć je gdzieś pod ręką na przepustnicy, w ostateczności na klawiaturze.

• Cursor Controller Left – przesuwa kursor w lewo
• Cursor Controller Right – przesuwa kursor w prawo
• Cursor Controller Up – przesuwa kursor w górę
• Cursor Controller Down – przesuwa kursor w dół
• HOCAS Cursor Controller Axis X/Y – alternatywne sterowanie kursorem osią analogową
• Cursor Enter Depress – potwierdza wybór kursorem
• Cursor Display Select Button Depress – przełącza kursor między ekranami MPD
• Show kneeboard – domyślnie RShift + K – wyświetla kneeboard z informacjami o misji
• Kneeboard Next / Previous Page – domyślnie „] / [” – przełącza strony kneeboarda

Przyciski tylko dla kategorii CPG AH-64D:

• Sight Select Switch Right – TADS – aktywuje TADS jako celownik
• RHG Sight Manual Tracker – przesuwanie krzyża celownika TADS
• LRFD Trigger 2nd Detent – uruchamia ciągłą wiązkę lasera
• LHG  STORE / Update Switch – STORE – zapisuje punkt w systemie TSD

Informacje ogólne

AH-64D Apache wykorzystuje mnóstwo systemów ułatwiających latanie w terenie, zwłaszcza na niskich wysokościach. Do określania pozycji służą dwa systemy nawigacji inercyjnej GPS, czyli EGI. Kierowanie się na kolejne punkty trasy w Apache’u jest równie proste, co w samolotach bojowych, jednak pierwsze, co rzuca się w oczy to fakt, że tradycyjne „waypointy” do nawigacji z edytora są tu jedynie niewielkim fragmentem wizualizacji misji na mapie. Co więcej, nie pokazują lokalizacji bazy startowej, ani nie znajdują się bezpośrednio nad celem do zniszczenia. Wyznaczają jedynie jakby bezpieczny korytarz do przedostania się w rejon zadania.

Wynika to ze specyfiki działań śmigłowców, które podczas ataku operują często na bardzo niewielkiej przestrzeni. W takich okolicznościach nie ważna jest trasa do przebycia, a najlepsze rozeznanie o terenie działań. Informacje o celach do zniszczenia oraz sojuszniczych jednostkach w bezpośredniej bliskości są tylko częścią tej wiedzy. Ważne są również takie detale, jak położenie linii wysokiego napięcia, czy wystające nienaturalnie wysoko wieże radiowe, TV, GSM lub inne.

Wszystkie te informacje albo znajdują się w dokumentach odprawy misji albo mogą być przekazywana na bieżąco w jej trakcie, w kolejnych komunikatach radiowych. Zadaniem załogi jest wprowadzić wszelkie dane do komputera śmigłowca i potężnego narzędzia, jakim jest mapa taktyczna TSD (Tactical Situation Display), a pomocne są tutaj różne kategorie punktów mapy, wyróżniające się kolorami oraz ikonami. 

UWAGA
Siły lądowe US Army używają kilometrów jako jednostki miary, a nie mil, które są standardem w lotnictwie. Wszelkie informacje dotyczące odległości są podawane domyślnie właśnie w kilometrach. Na ekranie FLT jest opcja zmiany jednostki na mile w sekcji SET i UNIT, jednak w praktyce się jej nie używa.

Piloci Apache’ów posługują się milami jedynie w trakcie wymiany zdań przez radio z lotnictwem, a wtedy stosują po prostu przeliczanie w pamięci wg wzoru: KM / 1.85 = NM, NM x 1.85 = KM. W razie czego klawiatura w Apache’u działa też jako kalkulator.

Lot według punktów trasy

1.
Waypointy, czyli punkty trasy, sa widoczne na mapie TSD jako W01, W02, W03, itd. Te stworzone w edytorze misji domyślnie tworzą trasę – Route (RTE). Po starcie W01 jest ustawiony jako pierwszy aktywny waypoint, choć na TSD nie widać żadnej linii łączącej symbol naszego śmigłowca (Own Ship) z punktem W01.

2.
Jeśli nie widać punktów, dobierz odpowiednią skalę wyświetlania oraz wycentruj obraz.

3.
Wskazania nawigacji widać w trybach IHADSS: Transition i Cruise, włączanych przyciskiem Symbology Select Up. Kierunek do aktywnego waypointu pokazuje mały grot bez wypełnienia zwrócony ku górze (Command Heading Chevron). Aktualny kurs, którym leci śmigłowiec pokazują powiększone cyfry z wartością w stopniach. Skręć śmigłowcem tak, by Command Heading Chevron znalazł się na środku taśmy kompasu.

4.
Lecąc na kurs waypointu kolejną wskazówką jest symbol przypominający piramidę o nazwie Navigation Fly-To-Cue. Oznacza on fizyczną lokację waypointa w terenie. 

5.
Skieruj wektor kierunku lotu FPV w środek piramidy lub nad nią, by lecieć prosto do celu.

6.
Ostatnia porcja informacji na IHADSS to Waypoint Status, gdzie podane są:

• numer waypointa (W01);
• odległość w kilometrach (9.4KM);
• aktualna prędkość Ground Speed (87)
• czas pozostały do osiągnięcia punktu przy tej prędkości (3:30)

7.
Informacje Waypoint Status widać również na TSD.

8.
Po zbliżeniu się na odległość 0.1 km do wyznaczonego punktu, automatycznie zmieni się on na kolejny punkt trasy RTE (W02, W03, itd) o ile takie zostały wyznaczone. W przypadku braku dalszych waypointów aktywnej trasy RTE, wskazania na IHADSS będą nadal pokazywać odległość i kierunek do ostatniego punktu.

DIRECT TO – bezpośredni lot do wyznaczonego punktu

1.
W każdym momencie można wybrać dowolny punkt na mapie, jako aktywny waypoint funkcją DIRECT TO  i uzyskać wskazówki na IHADSS, by do niego dolecieć. Mogą to być już wyznaczone punkty Wxx oraz wszystkich pozostałych kategorii (z wyjątkiem Hazard). Można to zrobić na kilka sposobów.

2.
Wybierz ekran mapy TSD. Na niej funkcję trasy RTE (Route), a następnie DIR (Direct To).

3.
Za pomocą przycisków / osi Cursor Controller Right/Left/Up/Down lub HOCAS Cursor Controller przesuń kursor na wybrany punkt i wciśnij przycisk Cursor Enter Depress. Jeśli na ekranie TSD nie ma kursora, jest na tym obok. Wciśnij Cursor Display Select Button Depress lub przesuń kursor na krawędź ekranu i wciśnij szybko dwa razy Cursor Controller Right (lub Left), by przełączyć go na drugi ekran.

4.
Inną metodą jest wybór opcji POINT> …

5.
…i wprowadzenie numeru punktu na klawiaturze, np. C52, W02 itp. potwierdzając Enterem.

6.
Trzecia metoda dotyczy tylko punktów połączonych w trasę. Po prostu wybieramy jeden z listy po lewej.

7. 
Na TSD pojawi się linia łącząca symbol śmigłowca (Own Ship) z wybranym punktem, a na IHADSS odpowiednie wskazówki, co do kierunku lotu. 

Punkty mapy – rodzaje, dodawanie, edycja

Punkty mapy najlepiej wytłumaczyć na konkretnym przykładzie. Wyobraźmy sobie rejon misji, gdzie oprócz sił wroga znajduje się też szpital polowy, sojuszniczy oddział żołnierzy oraz bardzo wysoka wieża telewizyjna. Nie wspominając o możliwej obecności ukrytych działek przeciwlotniczych, wszystkie te obiekty stanowią problem dla śmigłowca.

W DCS World CPG George AI nie rozróżnia celów swój/obcy i może zniszczyć cywilną ciężarówkę, jeśli zbyt pochopnie wydamy mu rozkaz strzelania do pojazdów. To samo tyczy się oddziału sojuszników, a wiedza o dokładnym położeniu wieży TV przyda się do latania nie tylko w nocy. Na przykładzie poniżej widać cztery ważne informacje z poprzedniego obrazka w formie punktów mapy: czerwona ikona wrogich jednostek, żółta ikona wieży TV, szpital polowy oraz sojuszniczy oddział Rangersów. Wszystko to można nanieść na mapę TSD za pomocą dedykowanych każdemu obiektowi punktów mapy, podzielonych na kilka kategorii.

Rodzaje punktów mapy

Punkty mapy TSD dzielą się na następujące kategorie:

• Waypoints / Hazards nr 01-50 (zwykłe punkty nawigacyjne lub lądowiska, checkpointy / niebezpieczeństwa, np. wieże TV/Radio/GSM, przewody wysokiego napięcia). Waypointy oznaczone są na zielono, Hazards na żółto.
• Control Measures nr 51-99 (wszelkie istotne dla misji obiekty i formacje sojusznicze oraz wroga, np. lotniska, bazy polowe, dywizje pancerne, bataliony piechoty, małe oddziały, artyleria, strefy lądowania, szpitale polowe itp.) Sojusznicze CM mają kolor niebieski, wroga – czerwony.
• Targets / Threats nr 01-50 (wszelkie wrogie cele i zagrożenia, np. czołgi, baterie pocisków przeciwlotniczych, oddziały piechoty. W bazie danych mają numery 100-149, ale na TSD od 01-50). Tylko kolor czerwony.
• Targets / Threats nr 51-56 (wrogie cele i zagrożenia, ale zarezerowane dla numerów od 51 do 56 – to punkty Terrain Points wyznaczane funkcją CAQ bezpośrednio kursorem na mapie przez pilota PLT lub CPG, czyli lokacje w terenie od razu traktowane jako cele). Tylko czerwony kolor.

Do szybkiego odróżniania co oznacza dany punkt, oprócz graficznej ikony najważniejszą informacją jest unikatowy skrót (Abbreviation) identyfikacyjny (ID) dla każdego typu punktu. Są one niezbędne przy wprowadzaniu danych do systemu TSD, a później ułatwiają orientację na mapie. Zapamiętanie kilkudziesięciu pozycji może być trudne, dlatego na stronie TSD znajduje się specjalna ściąga ze wszystkich skrótów ID. 

Wciśnij przycisk B6 POINT, a następnie T4 ABR.

Można ją przewijać strzałkami aż przez 8 stron! Najczęściej wykorzystywane, przykładowe skróty to:

Waypoints / Hazards

• WP (waypoint) – punkt nawigacyjny trasy
• LZ (Landing Zone)  – lądowisko
• CC (Comm Check Point) – punkt sprawdzenia łączności radiowej
• TO (Tower Over 1000) – wieża TV/radiowa o wysokości powyżej 1000 stóp
• TU (Tower Under 1000) – wieża TV/radiowa o wysokości poniżej 1000 stóp
• WL (Wires Power) – linie wysokiego napięcia
• WS (Wires Tele/Elec) – słupy telefoniczne

General Control Measures

• AG (Airfield General) – lotnisko (praktykowanym zwyczajem jest wpisywanie pierwszego punktu CM51 dla swojego lądowiska, niezależnie od skrótu)
• AI (Airfield Instrument) – lotnisko z systemem ILS
• AL (Airfield Lighted) – lotnisko z oświetlonym pasem
• BP (Battle Position) – punkt rozpoczęcia ataku
• CP (Checkpoint) – punkt kontrolny
• FF (FARP Fuel Only) – lądowisko polowe tylko z paliwem
• FM (FARP Ammo Only) – lądowisko polowe tylko z amunicją
• FC (FARP Fuel / Ammo) – lądowisko z paliwem i amunicją
• HA (Holding Area) – punkt oczekiwania
• FI (Infantry Friend) – piechota sojusznik
• HO (Hospital Friend) – szpital sojusznik
• FU (Unit Friend) – sojusznicza jednostka
• AM (Armor Friend) – wojska pancerne/jednostka wojsk pancernych sojusznik
• AE (Armor Enemy) –  wojska pancerne/jednostka wojsk pancernych wróg
• EI (Infantry Enemy) – piechota wróg
• EU (Unit Enemy) – wroga jednostka

Targets / Threats

• AA (Gun Air Defense) – wrogie działko przeciwlotnicze
• NV (Naval System) – wroga jednostka nawodna
• 2 (SA-2) – bateria pocisków przeciwlotniczych SAM 2

Wymagane informacje o punkcie mapy

Dodawanie punktów mapy polega na wpisaniu w komputer misji następujących informacji o punkcie:

• Kategorii punktu (WP, HZ, CM, TG)
• Skrótu identyfikacyjnego punktu (IDENT)
• dowolnego tekstu do 3 liter (FREE)
• współrzędnych MGRS lub LAT/LONG
• wysokości punktu nad poziomem morza w stopach feet (ALTITUDE)

Wszystkie dane powinny znaleźć się w dokumentach odprawy misji (Briefing) lub na kneeboardzie pilota. Informacje mogą być też dostarczane w komuniktach radiowych w czasie misji. Wskazówki na temat współrzędnych punktów znajdują się w dalszej części rozdziału. 

Wciśnij RShift + K, by wyświetlić kneeboard. Wciśnij „[ ]”, by wyszukać stronę z danymi.

Dodawanie punktów mapy ręcznie

1.
Na ekranie TSD wybierz po kolei:

• POINT (punkt)
• ADD (dodaj)
• wybraną kategorię punktów: WP, HZ, CM, TG

W tym wpadku to CM dla kategorii z początkowym lotniskiem startowym.

2.
Wciśnij przycisk IDENT.

3.
Na klawiaturze wpisz wybrany skrót ID punktu zgodnie z bazą danych skrótów ABR i potwierdź Enterem. Dla lotniska/lądowiska mogą to być: AG, AL, FC itp.

4.
Na klawiaturze pojawi się opcja FREE. To dowolny tekst, który pozwoli nam szybko rozeznać się, co to jest za punkt. Limit to 3 znaki.

5.
Kolejny krok to wpisanie współrzednych geograficznych MGRS lub LAT/LONG. Domyślnie są już wprowadzone współrzędne aktualnej lokacji śmigłowca w formacie MGRS. Można je wpisać w tym formacie, nawet jeśli pole klawiatury wyświetla LAT/LONG.

W przypadku punktu dla swojego lotniska można teraz po prostu potwierdzić je Enterem, ALE WYŁĄCZNIE w sytuacji, gdy skończyło się dostrajanie systemu nawigacji podczas Cold Startu. Inaczej dane będą bardzo niedokładne i pokażą inne miejsce. Najbezpieczniej jest wpisać je w całości. Klawisz CLR czyści pole, a BKS działa jako Backspace.

Jeśli format wpisania będzie nieprawidłowy, napis na klawiaturze zacznie migać. Szczegółowe informacje o pozyskiwaniu współrzędnych znajdują się w dalszej części wpisu.

6.
Ostatni krok to ALTITUDE, czyli wysokość nad poziomem morza w stopach. System proponuje tu zwykle prawidłową wartość, o ile współrzędne zostały wpisane prawidłowo. Potwierdzamy Enterem.

7.
Jeśli wszystko wykonano prawidłowo, punkt pojawi się na mapie, o ile włączona jest widoczność dla danej kategorii punktów w opcji SHOW. Więcej informacji o obsłudze systemu TSD znajduje się w poświęconym mu, osobnym wpisie.

W podobny sposób dodajemy punkty z pozostałych kategorii.

Dodawanie punktów mapy za pomocą kursora

Jest to o wiele szybsze od metody ręcznej, ale wymaga dobrej orientacji w tym, co widać na na wyświetlanej mapie TSD. Dodawanie punktu za pomocą kursora dotyczy tylko jednego, domyślnego ID w kategoriach:

• Waypoints – domyślne ID WP (Waypoint)
• Hazards – domyślne ID TU (Tower Under 1000)
• Control Measures – domyślne ID to CP (Checkpoint)

Punktu w kategorii TG – cel (Target) nie można dodać w ten sposób. Resztę punktów można później edytować, alebez ID,  tylko w pozycjach:

• FREE (dowolny tekst)
• MGRS / LAT LONG (współrzędne)
• ALTITUDE (wysokość nad poziomem morza) 

1.
Na ekranie TSD wybierz POINT i ADD. Zaznacz wybraną kategorię: WP, HZ lub CM.

2.
Za pomocą klawiszy / gałki  Cursor Controller Right/Left/Up/Down lub HOCAS Cursor Controller przesuń kursor w wybrane miejsce i wciśnij przycisk  Cursor Enter Depress. Nowy punkt WP otrzyma swój kolejny numer i zostanie na mapie.

Dodawanie punktów/celów Terrain Points (CAQ)

Równie szybką metodą jest dodowanie punktów Terrain Points przez pilota PLT lub strzelca CPG. Robi się to również za pomocą kursora oraz funkcji CAQ (Cursor Acquisition). Są to punkty automatycznie traktowane jako cele o numerach od T51 do T56, choć na TSD widać je jako białe krzyże z odpowiednim podpisem autora punktu (PLT i CPG). Robi się je, by szybko wskazać lokacje ważnego miejsca drugiemu członkowi załogi i nie muszą być to koniecznie wrogie cele do zniszczenia. Punktów tych nie można edytować.

1.
Na TSD wybierz funkcję CAQ i przesuń kursor w wybrane miejsce.

2.
Wciśnij Cursor Enter Depress. W miejscu powstanie biały krzyż z podpisem PLT, jeśli punkt stworzył pilot.

3.
Analogicznie tworzy się punkt na miejscu strzelca. Wtedy będzie podpisany jako CPG.

4.
Funkcja COORD pozwala podejrzeć listę stworzonych punktów. Terrain Points widoczne są jako punkty T51-T56.

Dodawanie punktów Fly-By (STO)

Kolejnym sposobem dodawania punktów jest opcja STORE, czyli zapisywanie punktu  nad którym aktualnie przelatuje / unosi się śmigłowiec. W zależności od aktywnej fazy TSD (NAV-nawigacja lub ATK – atakowanie), punkt zostanie dodany do kategorii Waypoint lub Target.

1.
Wybierz POINT, upewnij się, że wybrana jest właściwa faza: NAV (nawigacja dla WP) lub ATK (atak dla TG). Następnie wybierz opcję STO.

2.
Wciśnij NOW, by zapisać punkt.

3.
Pod śmigłowcem pojawi się nowy punkt z kolejnym numerem.

4.
Analogicznie tworzy się punkt celu oznaczony na czerwono w fazie ATK.

Dodawanie punktu za pomocą systemu TADS

Ostatnim sposobem jest dodanie punktu mapy tylko przez strzelca CPG za pomocą systemu namierzania celów TADS. Pozwala on znacznie przybliżyć obraz, rozpoznać cel lub ważny obiekt optycznie i stworzyć punkt, np. by po lepszym ustawieniu śmigłowca szybko namierzyć go z powrotem do odpalenia pocisku.

UWAGA – do tej metody konieczna jest znajomość obsługi systemu TADS, któremu poświęcony jest osobny wpis. Przyciski na chwytach TADS mogą być też aktywowane myszką na ekranie (z wyjątkiem spustów znajdujących się po drugiej stronie chwytów).

1.
Jeśli zaczynałeś od Cold Startu, upewnij się, że laser jest włączony. Można to zrobić na stronie uzbrojenia WPN, następnie UTIL i LASER. Kropka obok musi być wypełniona.

2.

• Na ekranie TSD wybierz aktywną fazę. NAV utworzy punkt nawigacji Waypoint WP, a faza ATK utworzy punkt Target TG – cel;
• Upewnij się, że broń jest uzbrojona – A/S świeci się ARM
• Ustaw TADS jako aktywny celownik (sight) za pomocą przycisku Sight Select Right – TADS. 
• Za pomocą gałki / przycisków Sight Manual Tracker skieruj celownik TADS na wybrane miejsce

3.
Wciśnij LRFD Trigger 2nd Detent, by oświetlić miejsce wiązką lasera. Na krzyżu celownika pojawią się ukośne kreski, na dole pojawi się dokładna odległość od celu, a na mapie TSD biała linia od śmigłowca do obserwowanego miejsca.

4.
Trzymając wciśnięty spust lasera na prawym chwycie, wciśnij przyciski na lewym chwycie: LHG  STORE / Update Switch – STORE. Punkt zostanie zapisany. Na TSD pojawi się odpowiednia ikona z numerem oraz ramka z dokładnymi danymi punktu.

Edytowanie punktu

Nie można edytować kategorii ani ID punktu. Zmienić można jedynie:

• FREE (dowolny tekst)
• MGRS / LAT LONG (współrzędne)
• ALTITUDE (wysokość nad poziomem morza) 

1.
Zaznacz punkt do edycji. Wybierz POINT. Następnie najedź kursorem na punkt i wciśnij Cursor Enter.

2.
Alternatywnie, jeśli nie możesz użyć kursora, wybierz POINT, a następnie zaznacz symbol aktywnego punktu.

3.
Na klawiaturze wpisz pełny numer punktu edycji, np. W03 i potwierdź Enterem.

4.
Wybrany punkt widać w pozycji L1. Wciśnij EDIT.

5.
Dokonaj wybranych zmian na klawiaturze w pozycjach FREE, LAT LONG, ALTITUDE i potwierdź Enterem.

Kasowanie punktu

1.
Wybierz punkt analogicznie, jak do edycji – albo za pomocą kursora, albo wpisując jego numer na klawiaturze. Wybrany punkt widać w pozycji L1. Wciśnij przycisk DEL.

2.
Potwierdź kasowanie przyciskiem YES.

Współrzędne MGRS i LAT / LONG

1.
Przy samodzielnym tworzeniu misji w edytorze współrzędne punktu można wyświetlić na mapie przybliżając maksymalnie widok, umieszczając kursor na wybranym punkcie i wciskając LCtrl + Y.

2.
W czasie rozgrywki na mapie F10 współrzędne punktu widać na górze ekranu. Klawisze LAlt + Y przełączają kolejne formaty współrzędnych.

3
Należy pamiętać, że komputer Apache’a przyjmuje współrzędne MGRS w blokach 4 cyfr, a nie 5, jak podaje edytor DCS World.

Dane z mapy należy więc zaokrąglić przy dwóch ostatnich cyfrach, np.
40R ES 81965 50588
zmieniamy na:
8197  5059
i wpisujemy do komputera TSD bez spacji jako:
40RES81975059

5.
Podobnie jest z formatem szerokości i długości geograficznej. Wymagane współrzędne znajdują się pod LAT LONG DECIMAL.

Ponownie, dane z mapy F10 należy przekształcić do formatu akceptowalnego przez komputer misji Apache’a, zaokrąglając końcówki do dwóch miejsc po przecinku, usuwając spacje i dodając 0 przed wartością liczbową LONG, np. cyfry w:

N 28°28.760′ E 57°50.241′
zmieniamy na:
28 28 76       057 50 24
i wpsiujemy do komputera TSD bez spacji jako:
N282876E0575024

6.
Ostatnią niezbędną informacją jest wysokość punktu nad poziomem morza. Tutaj nie trzeba nic zmieniać, ale istotna jest wartość w stopach FEET, nie w metrach.

Ściągnij wersję PDF