NOWA WERSJA WPISU – AKTUALIZACJA MAJ 2020

Rzut okiem na listę pozycji w menu sterowania w DCS World może przyprawić o zawrót głowy zwykłego gracza. To setki enigmatycznych nazw i mnóstwo kategorii. Czy trzeba przypisać je wszystkie? Nie – większością z nich nie musisz się w ogóle przejmować. Istnieje jednak pewna grupa kluczowych przycisków do obsługi samolotów i ich systemów, które powinny być zawsze pod ręką – i to dosłownie, bez zastanawiania się gdzie są. Oto mały poradnik, jak przygotować swoje kontrolery i klawiaturę do latania w DCS World.

UWAGA – nie próbuj skonfigurować wszystkich klawiszy za jednym podejściem. Pogubisz się w tym lub w najlepszym przypadku po chwili zapomnisz większość ustawień.
– Skup się na małych porcjach klawiszy – najpierw tylko te niezbędne do latania i lądowania, później obsługa radaru i rakiet powietrze-powietrze, kiedy indziej namierzanie celów naziemnych itd.
– Staraj się wybrać wygodne i łatwe do zapamiętania ustawienia, a co ważniejsze – powtarzaj te same schematy w każdym posiadanym module. Wykorzystaj te same przyciski np. do obsługi radaru czy zasobnika celowniczego TGP w F/A-18C i w F-16C.

Ciężko oczywiście podać jeden uniwersalny przepis, bo ustawienia u każdego będą się i tak się różnić zależnie od posiadanego sprzętu i osobistych preferencji. Podstawą obsługi jest system HOTAS (Hands on Throttle and Stick), czyli zestaw joysticka i osobnego panelu z przepustnicą, ale wszystko da się też podpiąć pod klawiaturę i samego joya.

Artykuł skupia się na klawiszologii współczesnych odrzutowców: Harrierze, A-10C, F-16C, F/A-18C, choć część wskazówek można też przenieść na “warbirdsy”, czyli samoloty z czasów II wojny światowej i odrzutowce Zimnej Wojny.

Jestem ogólnie wrogiem sięgania po cudze rozwiązania i wgrywanie plików .lua z gotowcem dla danego sprzętu, bo moim zdaniem przypomina to chodzenie w nieswoich butach. Ostrego kamienia nie poczujemy, ale zapachy i ukształtowanie do cudzej stopy będą budzić dyskomfort i wymagać długiego przyzwyczajania.

Pomocne mogą być jednak pewne ogólne wskazówki i wytyczne lub parę przykładów do podstawowych funkcji. Przerabiałem latanie w DCS praktycznie z każdym rodzajem kontrolerów, ze śledzeniem wzroku Track IR i bez, z jednym joyem i całym HOTAS-em. Na poniższych przykładach można więc się oprzeć na początku i ewentualnie później dostosować to do swoich przyzwyczajeń i sprzętu. Nie miałem niestety styczności z VR w DCS, więc nie będzie tu żadnych podpowiedzi dla tego sposobu latania.

Oto moje pierwsze kroki z każdym nowym modułem.

Podstawy

Konfigurację sterowania warto wykonać podczas lotu konkretnym samolotem. Wtedy automatycznie zostaniemy przeniesieni do jego listy klawiszy w trybie symulacji i od razu będziemy mogli sprawdzić wygodę działania w akcji.

Na początku zawsze wybieram opcję INSTANT ACTION i lot swobodny FREE FLIGHT – bez żadnych zagrożeń i zadań.

W czasie lotu wystarczy wcisnąć Escape i wybrać ADJUST CONTROLS. Wchodząc w opcje sterowania w menu głównym musielibyśmy przekopywać się przez wszystkie dostępne moduły, bez opcji błyskawicznego przetestowania.

Nawigację po setkach pozycji ułatwia podział na kategorie, a nas najbardziej będzie interesować ta o nazwie SEARCH, czyli samodzielne wyszukiwanie konkretnych ustawień. Mając aktywną właśnie tę kategorię możemy wpisać pierwsze litery interesującej nas pozycji lub wcisnąć przycisk, by od razu dowiedzieć się, czy jest do czegoś przypisany. Wyjątkiem jest kategoria AXIS COMMANDS, do której powinniśmy zajrzeć na samym początku.

Przy konfiguracji swoich ustawień warto najpierw wybrać opcję CLEAR (wyczyść), by usunąć ewentualne istniejące przypisanie, a potem wybrać ADD (dodaj) i wcisnąć swój wybór. Pamiętaj, że wybór już używanego przycisku skasuje jego poprzednią funkcję. O tym, czy jest on już wykorzystywany dowiesz się z dolnej linijki CURRENTLY IN USE.

Axis Commands – przypisanie osi analogowych

Kategoria AXIS COMMANDS to sterowanie osiami analogowymi kontrolerów: joysticka, przepustnicy i pedałów. Ustawiamy nimi podstawowe sterowanie samolotem:
– Pitch – kontrola sterów wysokości. Ruch joystickiem od siebie i do siebie, czyli wznoszenie i opadanie samolotu.
– Roll – kontrola lotek. Ruch joystickiem na boki, czyli obracanie samolotu wokół jego osi.
– Rudder – kontrola steru kierunku. Wychylenie pedałów lub skrętna rączka joysticka, czyli skręcanie w poziomie lub podczas kołowania . Jeśli nie mamy pedałów lub skrętnej rączki joya, można pozostać przy standardowych przyciskach Z i X: Rudder Left, Rudder Right (są w innej kategorii niż Axis Commands)

W tych trzech pozycjach osi obowiązkowo musimy zrobić ich tuning, zaznaczając oś i klikając AXIS TUNE. Dzięki modyfikacji samolot będzie łagodnie reagował na niewielkie wychylenia joysticka i pedałów, a to przyda się przy lataniu w formacji czy tankowaniu i ogólnie da bardziej naturalne odczucia.

W okienku zmieniamy opcję CURVATURE, przesuwając suwak na wartość gdzieś od 15 do 25. Sami musimy dojść do tego, jaka liczba pasuje dla naszego sprzętu. Samolot nie może być ospały, nieruchomy przy większym wychyleniu i nie powinien gwałtownie zmieniać kierunku przy najmniejszym ruchu. Metodą prób i błędów szybko znajdziemy odpowiednie ustawienie. Pewnym wyjątkiem jest tu F-16C latający jak po sznurku dzięki wspomaganiu komputera – przy nim mogą wystarczyć dużo niższe wartości <10.

Przy nieco zużytym, zdezelowanym joysticku z luzami na osi warto dobrać też mały DEADZONE, czyli martwą strefę. Ustawia ona obszar ruchu joystickiem, przy którym samolot nie będzie reagował. Jeśli sprzęt jest nowy i sprawny w 100 procentach to zwykle nie trzeba tam nic zmieniać.

W niektórych przypadkach trzeba zaznaczyć opcję INVERT („odwróć”), w przypadku gdy domyślne ustawienie będzie działało na odwrót, np. ruch przepustnicy do przodu będzie zmniejszał ciąg silnika.

THRUST – ruch przepustnicą, czyli sterowanie ciągiem od 60 do +100% mocy silnika. Jeśli mamy dzieloną przepustnicę, w dwusilnikowych samolotach możemy ustawić osobne sterowanie dla lewego i prawego silnika (THRUST LEFT, RIGHT). Jeśli mamy tylko zwykły joystick, przepustnicą musi być suwak na jego podstawie.

Tutaj zdecydowanie nie warto kupować joysticka bez takiej zwykłej mini przepustnicy. Płynne sterowanie silnikiem docenimy w wielu sytuacjach – od lądowania po loty w formacji i tankowanie w powietrzu.

ZOOM – przybliżanie widoku

Nawet granie w 4K nie zbliża się nawet do możliwości ludzkiego oka w realu, dlatego funkcja przybliżania obrazu ZOOM VIEW jest równie ważna i często wykorzystywana, co sterowanie samolotem. W grze domyślne klawisze przybliżania i oddalania to numeryczny / i *.
W moim przypadku używanie ich w kokpicie przyprawia jednak o chorobę morską.

Bez sprzętu do śledzenia wzroku Face Track używam po prostu rolki myszy, która oferuje błyskawiczne przybliżenie i oddalenie widoku. Przy używaniu jakiegoś sprzętu Face Track wykorzystuję dodatkową oś axis na przepustnicy. Zdecydowanie preferuje mieć tu Zoom View niż choćby sterowanie pozycją anteny radaru. Tańszy sprzęt Thrustmastera TWCS posiada małą gałkę pod małym palcem, która świetnie się spisuje w tej roli, Warthog ma wygodną dźwignię po prawej stronie. Podobne rozwiązanie powinno być też w produktach Saiteka.

VIEWS – rozglądanie się

Do swobodnego rozglądania się po kabinie najwygodniejsze jest urządzenie do śledzenia ruchów głowy. Zamiast drogiego Track IR można użyć chałupniczego urządzenia z kamerką od PlayStation 3 za około 100zł lub nieco staranniej wykonanych urządzeń alternatywnych w postaci DelanClip. Śledzenie ruchów jest w zasadzie niezbędne, gdy mamy w planach głównie walkę kołową z innymi samolotami. Na początku czy przy przewadze nalotów na cele naziemne można się jednak obyć bez niego.

Bez Face Tracka do rozglądania się używam po prostu myszy, która działa tak domyślnie po wyłączeniu trybu kursora w kabinie. Czasem bywa to nie do końca wygodne i trzeba przekładać rękę, ale zdecydowanie jest to najszybsza i najbardziej precyzyjna metoda, by szybko spojrzeć w jakiś punkt.

Zdecydowanie nie polecam używania do tego „grzybka” – HAT-a – na joysticku czy przepustnicy, bo jego wyczucie jest dosyć trudne, a ruch po kabinie powolny.

Jeśli przytrzymasz przycisk na rolce myszy, będziesz mógł swobodnie przesuwać kamerę do przodu, do tyłu, na boki, w górę i w dół. Ja przypisuje takie poruszanie kamerą również do przycisków na klawiaturze numerycznej, by mieć większą precyzję ustawienia widoku na konkretny ekran MFD.
Zawsze pod numeryczny klawisz 5 przypisuję COCKPIT CAMERA VIEW CENTER w sekcji View Cockpit, by błyskawicznie zresetować widok i przywrócić kamerę na środek.

Tryb kursora w kokpicie

Z rozglądaniem się połączona jest funkcja obsługi kokpitu myszką. Przy sprzęcie śledzącym ruchy głowy, kursor jest cały czas do dyspozycji, ale bez niego rozglądnie jest przypisane do myszy, i by móc operować kursorem, musimy domyślnie wcisnąć LEWY ALT + C.

Dla mnie była to zbyt niewygodna kombinacja i zmieniłem ją na samo “C” – przełączanie jest wtedy dużo szybsze. Można też wykorzystać do tego któryś z przycisków podstawy joysticka. W ustawieniach sterowania powinniśmy szukać opcji:
CLICKABLE MOUSE COCKPIT MODE

Inne funkcje podstawowe

Trymowanie sterów

Trym to jeden z najważniejszych przycisków w samolocie, w zasadzie tak samo ważny, jak drążek sterowania. Bez niego latanie byłoby katorgą, a nie przyjemnością. Jest szczególnie istotny w samolotach II wojny światowej, ale i w nowoczesnych odrzutowcach z komputerowym sterowaniem Fly-By-Wire (Mirage 2000, F/A-18C, F-16C) będziesz często go używał.

Trym pozwala na wprowadzanie małych korekt w sterowaniu bez konieczności ruszania i utrzymywania w jednym położeniu drążka sterowania. Samolot nigdy nie leci idealnie prosto i trymem wyrównujemy wszelkie odchyły od normy. Jego rolę szczególnie odczujesz po zrzuceniu bomby z pod jednego skrzydła. Nagła różnica w rozłożeniu ciężaru spowoduje, że samolot będzie mocno przechylał się w jedną stronę. Dzięki trymowaniu możesz w tej sytuacji nadal lecieć normalnie, bez kurczowego utrzymywania drążka w niewygodnej pozycji. Trym jest też bardzo przydatny podczas lądowania.

Z tego powodu przycisk trymu znajduje się na drążku, by wygodnie obsługiwać go kciukiem. Zwykle nawet najprostsze joysticki mają w tym samym miejscu kierunkowy HAT SWITCH, i zdecydowanie również powinniśmy ustawić tam trym jako podstawową funkcję:
TRIM NOSE UP – wbrew nazwie UP (w górę) ustawiamy dolny przycisk “grzybka”, tak by dziób samolotu leciał w górę
TRIM NOSE DOWN – wbrew nazwie Down (w dół) ustawiamy górny przycisk “grzybka”, by dziób samolotu leciał w dół
TRIM LEFT WING DOWN – lewy przycisk “grzybka”, by obniżyć pozycję lewego skrzydła
TRIM RIGHT WING DOWN – prawy przycisk “grzybka”, by obniżyć pozycję prawego skrzydła

SPEED BRAKE – hamulec aerodynamiczny

Hamulca aerodynamicznego będziemy używać bardzo często – zwłaszcza przy ustawianiu się w formacji i przy lądowaniu. Dwa klawisze odpowiedzialne za otwarcie i zamknięcie hamulca przydadzą się gdzieś pod ręką, najlepiej na przepustnicy, gdzie przełącznik znajduje się w rzeczywistości.
W ustawieniach sterowania powinniśmy szukać opcji:
SPEED BRAKE SWITCH EXTEND, RETRACT
lub
SPD BRK AFT/EXTEND
SPD BRK FWD RETRACT

NWS – kołowanie na pas startowy

W większości maszyn nie będziemy w stanie kołować na pas startowy, jeśli nie włączymy opcji NOSE WHEEL STEERING, czyli skręcania przednim kołem podwozia. Zwykle jest to jeden z przycisków u dołu drążka. Generalnie nie jest to funkcja, od której zależy nasze przetrwanie w boju i moglibyśmy przypisać ją gdziekolwiek, ale w niektórych samolotach ten konkretny przycisk jest odpowiedzialny też za inne rzeczy, więc warto mieć go pod ręką. W F-16C przykładowo przełącza on także poszczególne rodzaje pocisków.
W ustawieniach sterowania powinniśmy szukać opcji:
NOSE WHEEL STEERING
lub
NWS

WHEEL BRAKES – hamulce

Jeśli posiadamy pedały trzy-osiowe, analogowe sterowanie możemy też podpiąć pod hamulce kół WHEEL BRAKES. Dostępne są opcje dla prawego (RIGHT) i lewego (LEFT) koła lub połączone. W innym przypadku starczy standardowy klawisz W lub przycisk w podstawie joysticka.

COMMS – obsługa radia

Na zestawie HOTAS współczesnych odrzutowców jest jeszcze obowiązkowy przełącznik mikrofonów do nadawania za pomocą któregoś radia. Jeśli mamy zapasowy HAT SWITCH na przepustnicy to jak najbardziej można ustawić je “jak w realu”, ale dobrze sprawdza się też domyślne ustawienie, czyli:
– PRAWY CTRL + \ (ukośnik lewy)
– PRAWY ALT + \ (ukośnik lewy)
Szukane frazy w menu sterowania różnią się od samolotu i mogą to być: COMMS, UHF, VHF TRANSSMIT, HOTAS MIC SWITCH

Powyższe ustawienia są realistyczne, jeśli w głównych ustawieniach odznaczyłeś opcję EASY COMMS – czyli „łatwe radio”. Przy Easy Comms działa po prostu klawisz \ który obsługuje transmisję i odbiór na wszystkich częstotliwościach.

Klapy i podwozie

Do latania przyda się jeszcze przycisk otwierania i zamykania klap FLAPS – F i LEWY SHIFT + F oraz podwozia GEAR – G. Domyślne ustawienia sprawdzają się dobrze i nie ma sensu to kombinować, chyba że ma się nadmiar przycisków na zestawie HOTAS.

Tyle na początek…

Podczas swobodnego lotu Free Flight nie ma sensu podpinać więcej przycisków – tyle wystarczy na początek, by oswoić się z kokpitem, modelem lotu, startem, pierwszymi próbami lądowań.

Kolejne przyciski warto podpinać trenując obsługę zasobnika celowniczego TGP, radaru i poszczególnych rodzajów broni.

Etap 2 – HOTAS

Przy braku dedykowanego joysticka i przepustnicy, problemem może być przypisanie wszystkich funkcji HOTAS. Repliki prawdziwych drążków mają po trzy przełączniki HAT – Switch (grzybki) pod jednym kciukiem i kolejne przy drugiej ręce na przepustnicy.
Dysponując tylko jednym tańszym joystickiem z pojedynczym HAT Switchem mamy nieco gorszą wyjściową sytuację, ale można sobie poradzić dzięki klawiszom – modyfikatorom. To SHIFT, ALT, CTRL i WIN w dwóch opcjach: lewe i prawe, co daje łącznie 8 funkcji dla jednego przycisku – również tych na joysticku.

Dzięki nim wszystkie główne funkcje przypiszemy do naszego jednego HAT Switcha.
Podstawowa i domyślna funkcja to ustawiony wcześniej TRYM sterów.

TMS i DMS

Target Management Switch (TMS) to bardzo ważny przełącznik czteropozycyjny, który znajdziemy w każdym z nowoczesnych odrzutowców. Przyciski TMS posłużą nam choćby do przybliżania i oddalania obrazu w zasobniku celowniczym TGP, oznaczania punktu, gdzie ma trafić bomba itp.

Przy braku dedykowanego HAT Switcha cztery klawisze TMS można przypisać do HATa trymu z modyfikatorem ALT lub CTRL (do wyboru lewy lub prawy) lub np. do kursorów na klawiaturze. W opcjach sterowania szukamy:
TARGET MANAGEMENT SWITCH FWD, AFT, LEFT, RIGHT

Do interakcji z danym ekranem służy z kolei SENSOR CONTROL lub DATA SELECT SWITCH. To kolejny osobny, dedykowany HAT Switch na prawdziwym drążku. Przy jego braku możemy poradzić sobie podobnie – przypisać HAT Switch z modyfikatorem lub kursory połączone z ALT, WIN lub CTRL.
W ustawieniach sterowania powinniśmy szukać opcji:
SENSOR CONTROL SWITCH, AFT, LEFT, RIGHT
lub
SENSOR SELECT
lub
DMS FWD, AFT, LEFT, RIGHT
lub
DISPLAY MANAGEMENT SWITCH

TDC SLEW – kursor ekranów

Z obsługą funkcji TMS i DMS ściśle związane jest TDC SLEW (THROTTLE DESIGNATOR CONTROL), RADAR CURSOR SWITCH lub CURSOR ENABLE – czyli poruszanie kursorem na ekranach MFD kokpitu. Jeśli nie mamy do tego dedykowanej osi analogowej na przepustnicy, czyli jakieś małej gałki, jak na joypadzie, muszą to być cztery wygodne do użycia klawisze na klawiaturze, sąsiadujące ze sobą na zasadzie kursorów, gdyż będziemy ich używać w sekwencjach góra/dół/prawo/lewo.

Domyślnie DCS ustawia tu kropkę, przecinek, ukośnik i średnik. Nieco wygodniejsze może być, ponownie, ustawienie kursorów klawiatury lub HAT Switch joysticka z kolejnym modyfikatorem.

W ustawieniach sterowania powinniśmy szukać opcji:
HOTAS SLEW UP, DOWN, RIGHT, LEFT
lub
CURSOR CONTROL
lub
RDR CURSOR

Oznaczanie, lockowanie celów

Dopełnieniem funkcji TDC SLEW i TMS są przyciski CAGE/UNCAGE oraz TDC DEPRESS. Zwykle są odpowiedzialne za lockowanie celów lub oznaczanie ich dla konkretnej bomby. Przy braku dedykowanego guzika na zestawie HOTAS używam do tego ENTERa na klawiaturze, bezpośrednio (TDC Depress) i z modyfikatorem (Cage/Uncage).

COUNTERMEASURES – system obrony flarami i paskami folii

To kolejny, niezwykle istotny przycisk, a w zasadzie przyciski, które musimy mieć zawsze pod ręką lub z możliwością błyskawicznego, intuicyjnego użycia. Flary i Chaffy będziemy wystrzeliwać podczas manewrów obronnych, w czasie walki kołowej i podczas nalotów na niskim pułapie na cele naziemne.

Replika drążka A-10C i F-16C firmy Thrustmaster ma do tego dedykowany przycisk umieszczony tuż przy kciuku – kierunkowy HAT SWITCH. W F/A-18, który jako maszyna marynarki US Navy ma wiele rzeczy nieco inaczej rozwiązane niż siły powietrzne USAF, HAT do systemów obrony znajduje się na przepustnicy. Jeśli nie dysponujemy dedykowanym joyem musimy ustawić go tam, gdzie będzie nam najwygodniej i najszybciej po nie sięgnąć, pamiętając, że potrzebne będą co najmniej 3-4 przyciski.

Przy braku dedykowanego sprzętu używam zawsze skrajnych przycisków na podstawie joysticka, by nigdy nie zastanawiać się, gdzie są w gąszczu innych. Istotne jest dla mnie, by były gdzieś na krawędzi, a nie pośrodku innych guzików.

W ustawieniach sterowania powinniśmy szukać opcji:
COUNTERMEASURES MANAGEMENT SWITCH FWD (do przodu)
COUNTERMEASURES MANAGEMENT SWITCH AFT (do tyłu)
COUNTERMEASURES MANAGEMENT SWITCH LEFT (w lewo)
COUNTERMEASURES MANAGEMENT SWITCH RIGHT (w prawo)
lub w A-10C:
HOTAS CMS AFT, FWD, LEFT, RIGHT
HOTAS Z axis

GUN TRIGGER 1st, 2nd, WEAPON RELEASE – czyli trzy! spusty broni

We współczesnych odrzutowcach mamy dwa spusty do używania broni. Zwykle jeden, ten główny – GUN TRIGGER – służy do strzelania z działek, a drugi – WEAPON RELEASE – odpala pociski i zrzuca bomby. Wyjątkiem jest oczywiście samolot F/A-18C Hornet i w nim do odpalenia pocisków powietrze-powietrze również służy GUN TRIGGER.

Dodatkowo w samolotach USAF mamy jeszcze podwójny spust działka, czyli Gun Trigger FIRST DETENT i SECOND DETENT i dopiero ten drugi uruchamia serię pocisków.

Przy zwykłym joysticku z pojedynczym przyciskiem FIRE to właśnie tam ustawiam Gun Trigger Second Detent, by bez problemu prowadzić ogień. First Detent wędruje gdzieś na podstawę joysticka, a WEAPON RELEASE do zrzucania bomb ustawiam gdzieś obok HAT Switcha, pod kciukiem, by jak najbardziej przypominało oryginalne rozwiązanie. W przypadku joysticka Thrustmaster TM 16000 do wyboru są aż trzy takie przyciski.

W grze domyślnie jest to:
GUN TRIGGER – SPACJA
WEAPON RELEASE – ALT + SPACJA

Podsumowanie

Wymienione przypisanie klawiszy to taka podstawa, by wygodnie obcować z samolotem typu F/A-18C, F-16C, AV-8B Harrier, F-14 Tomcat i Mirage 2000. Oprócz tych kilku przycisków jest jeszcze wiele innych, które warto poznać dopiero ucząc się konkretnego systemu czy procedury.

Warto jednak zacząć od wygodnego przypisania takiego “zestawu startowego”, by pierwsze chwile w samolocie przebiegły całkiem gładko. Dobrym zwyczajem jest również trzymanie gdzieś kopii zapasowej wykonanej konfiguracji, zwłaszcza gdy ustawiliśmy już w odpowiedni sposób wiele modułów.
DCS lubi bowiem czasem płatać figla i gubić ustawienia sterowania. Odpowiedzialne za to pliki znajdziemy w folderze INPUT
Znajduje się w:
C:\Users\yourname\Saved Games\DCS\config\