Spis treści:
HUD – Head-Up Display
Panel instrumentów
Konsole
Drążek – Stick
Przepustnica – Throttle
Model pilota w kokpicie
Kokpit samolotu F-16C Viper został zaprojektowany tak, by zapewnić pilotowi maksymalną widoczność dzięki kroplowej osłonie kabiny oraz umożliwić wygodne, jednoosobowe operowanie głównymi systemami awioniki. Służy do tego HOTAS, czyli drążek i przepustnica zintegrowana z wieloma przyciskami, wyświetlacz przeziernikowy HUD (Head-Up Display), dwa ekrany wielofunkcyjne MFD i konsola z klawiaturą oraz dodatkowym wyświetlaczem.
Rolę każdego przełącznika opisują poszczególne wpisy poświęcone danemu systemowi i uzbrojeniu. Poniżej objaśniamy główny układ kokpitu, rozmieszczenie kluczowych przełączników, a także podstawowe informacje.
Kokpit F-16 można podzielić na sześć głównych stref:
HUD – Head-Up Display
1.
Tuż przed oczami pilota znajduje się wyświetlacz przeziernikowy HUD – Head-Up Display. Nazwa odnosi się do trzymania głowy prosto, bez konieczności spuszczania wzroku w dół na instrumenty, by ciągle mieć przed oczami najważniejsze informacje, takie jak: wysokość, prędkość, kierunek lotu, pozycja względem horyzontu, a także symbole systemów uzbrojenia i pozycji celu.
- Wysokość – główny wysokościomierz to wysokościomierz barometryczny – pokazuje pułap względem poziomu morza, a nie terenu pod samolotem. Wysokość nad terenem to wysokość radarowa wyświetlana niżej. Wysokość podawana jest w stopach (feet).
– 1000 stóp to około 330 metrów.
– 1 kilometr to około 3300 stóp. - Prędkość wyświetlana jest węzłach (knots). Domyślnie w formacie C – Calibrated
– 100 węzłów to około 180 km/h.
– 400 węzłów to około 740 km/h. - wskaźnik kierunku lotu – Flight Path Marker – pokazuje miejsce, dokąd akurat leci samolot. Wokół niego znajduje się tzw. „drabinka” HUD-a (ladder) z podziałką w stopniach, pokazująca pochylenie dziobu samolotu w górę (linie ciągłe) lub w dół (linie przerywane)
- Kurs w stopniach – elektroniczny kompas, pokazuje kurs w stopniach, na jaki kieruje się samolot
2.
Przełącznikami na prawej konsoli można dostosować ilość informacji wyświetlanych na HUDzie.
- W/VAH – włącza/wyłącza „taśmy” prędkości i wysokości
- ATT/FPM – włącza/wyłącza linię horyzontu, drabinkę HUD-a oraz wskaźnik kierunku lotu
- DED DATA – włącza/wyłącza to, co widać na wyświetlaczu DED
Przy wyłączeniu taśm, drabinki i włączeniu danych DED wyświetlacz HUD będzie wyglądać tak:
3.
Do zmiany wyświetlania rodzaju prędkości służy przełącznik na prawej konsoli w sekcji HUD. Trzy opcje to:
- CAS – Calibrated Air Speed
- TAS – True Air Speed
- GND – Ground Air Speed
4.
Jeśli w skutek silnego bocznego wiatru wskaźnik kierunku lotu oraz drabinka HUD-a dryfuje na bok, można ją „przykleić” z powrotem na środek HUD-a przełącznikiem DRIFT C/O. Weź jednak pod uwagę, że wskaźnik kierunku lotu nie będzie wtedy dokładnie pokazywał w jaką stronę leci samolot. Warto o tym pamiętać przy lądowaniach.
5.
Wszelkie komunikaty alarmowe i wiadomości, choćby te przesyłane w sieci Datalink przez skrzydłowych, można usunąć z HUD-a ustawiając przełącznik na dolną pozycję WARN RESET.
Panel instrumentów
1.
Drugą najważniejszą sekcją w kokpicie jest panel instrumentów. Większość informacji związanych z nawigacją i kontrolą uzbrojenia dostarczają dwa monitory MFD – Multi Function Display – obsługiwane za pomocą zestawu HOTAS (drążek i przepustnica) oraz przycisków wokół ekranów.
Wiele systemów kontroluje się za pomocą centralnej konsoli z klawiaturą UFC (Up Front Control) lub ICP (Integrated Control Panel) – obie nazwy oznaczają to samo. Dane wprowadzane za pomocą UFC wyświetlane są po prawej stronie, na małym wyświetlaczu DED (Data Entry Display).
2.
Monitory MFD (Multi Function Display) można regulować przyciskami w ich narożnikach:
- SYM – (symbols) rozjaśnia opisy przycisków ekranowych
- BRT – (brightness) ogólna jasność monitora
- CON – (contrast) ogólny kontrast monitora
- GAIN – bez funkcji, dotyczy tylko obrazu z kamery na podczerwień
3.
W przypadku awarii wyświetlacza HUD, parametry lotu można śledzić na analogowych instrumentach zapasowych, w dolnej części panelu instrumentów.
4.
Po lewej stronie znajduje się przycisk ALT REL. Służy on do odpalania pocisków / zwalniania bomb jako alternatywa dla przycisku na drążku.
Konsole
Przełączniki i kontrolki na konsolach rozstawione są według częstotliwości korzystania z nich. Te na konsolach pomocniczych przydadzą się częściej podczas lotu, a te na prawej i lewej konsoli użyjemy zwykle w czasie przygotowań do startu lub w sytuacjach awaryjnych.
1.
Na lewej konsoli pomocniczej u góry znajdują się przełączniki obsługi podwozia, hamulców, pylonów, a na dole panel obsługi systemu wykrywania zagrożenia RWR oraz wabików CMDS.
2.
Do awaryjnych sytuacji z hydrauliką służy alternatywna dźwignia wypuszczenia podwozia. Po jej użyciu nie można już go schować – samolot wymaga serwisu.
3.
W F-16C działa również hak. W rzeczywistości wykorzystuje się go do awaryjnego zatrzymywania samolotu na pasie wyposażonym w system Runway Arresting System albo do testowania silnika bez demontażu. W DCS World na razie nie ma lotnisk z systemem RAS.
4.
Po opuszczeniu haka przełącznik UP podnosi go tylko w niewielkim zakresie, by nie haczył o ziemię. Do pełnego schowania wymagana jest obsługa naziemna.
5.
W tej części znajduje się bardzo pomocny wskaźnik hamulca aerodynamicznego Speed Brake. Zmiana napisu CLOSED na kropki oznacza, że został on otwarty. Domyślnie służą do tego klawisze LCtrl + B i LShift + B lub dedykowany przełącznik na przepustnicy.
6.
Żółta dźwignia zamykania kabiny zwana jest „pająkiem” (Spider’s handle).
6.
Prawa konsola pomocnicza to: wskaźnik stanu paliwa, zapasowy kompas analogowy, kontrolki ostrzegawcze, zapasowy zegar oraz wskaźniki systemu hydraulicznego.
7.
Na prawej konsoli znajdziemy włączniki systemów awioniki i panel sterowania oświetleniem kabiny, a z przodu zarządzanie HUD-em oraz włącznik radaru i zasobników celowniczych.
8.
Nieklikalna konstrukcja po prawej stronie to w rzeczywistości podłokietnik poprawiający komfort operowania drążkiem. Przednia część jest tu złożona, by nie zasłaniała przełączników.
9.
Przełącznik na prawej ściance służy do regulacji wysokości fotela. Tak wygląda skrajne górne położenie.
10.
A tak skrajne dolne.
11.
Lewa konsola to wszelkie przełączniki związane z uruchamianiem silnika, testowaniem systemów oraz ich pracą w trybie awaryjnym. Tam również znajduje się używana przez cały czas lotu przepustnica regulująca moc silnika i wiele systemów związanych z uzbrojeniem oraz komunikacją. Jest też panel oświetlenia zewnętrznego, sterowanie IFF (system „swój-obcy”), obsługa zakłócacza elektronicznego ECM, manualny trymer oraz zapasowe radio.
12.
Między nogami znajduje się dźwignia katapulty uruchamiana klawiszami LCtrl + E.
Drążek – stick
Drążek w F-16C to ta sama konstrukcja, co w A-10C.
- Trim Switch – 4-kierunkowy przycisk trymera sterów
- DMS – Data Management Switch – 4-kierunkowy – aktywuje SOI (Sensor Of Interest), czyli ekrany MFD z danym sensorem lub HUD, jako aktywne narzędzie do użytku
- CMS – Countermeasures Managemenet Switch – 4-kierunkowy – aktywuje programy wypuszczania wabików i zakłócacza ECM Jammer
- Paddle Switch – przytrzymanie dźwigni wyłącza autopilota i pozwala pilotowi na ręczne pilotowanie samolotu. Przydatne przy zmianie kąta orbitowania lub kąta wznoszenia, opadania.
- Weapon Release – spust uzbrojenia
- TMS – Target Management Switch – 4-kierunkowy – kontroluje funkcje związane z oznaczaniem celów na danym sensorze
- Missile Step – przełącza typy pocisków Air-to-Air oraz tryby bombardowania w trybie ataków celów naziemnych A-G.
- Gun Trigger – 2-stopniowy – spust działka
- Expand / FOV – funkcje przy obsłudze radaru oraz zasobnika TGP
Klikając w podstawę drążka można go ukryć.
Przepustnica – Throttle
- Throttle Cutoff – dźwignia zwana potocznie „horn” (ang. róg). Umożliwia przesunięcie przepustnicy na pozycję jałowych obrotów IDLE lub włączenie dopalacza (Afterburner Detent). W DCS domyślnie działa automatycznie zależnie od wychylenia osi.
- UHF/VHF Transmit – 4-kierunkowy – przycisk nadawania przez radio oraz informacji Datalink
- ANT ELEV – manualne sterowanie pozycją anteny radaru
- MAN RNG / Uncage – różne funkcje radaru, zasobnika TGP i HUD-a zależnie od wybranego trybu
- Dogfight Switch – 3-pozycyjny – włącza tryb Dogfight lub Missile Override
- SPD BRK – Speed Brake – 3-pozcyjny – wysuwa hamulec aerodynamiczny
- RDR Cursor / Enable – gałka analogowa oraz przycisk – sterowanie kursorem radaru, HSD oraz kamerą TGP, różne funkcje zależnie od wybranego trybu i uzbrojenia
Model pilota w kokpicie
W kokpicie F-16C widać nowy model pilota, który jest zawsze widoczny z widoków zewnętrznych. Opcjonalnie można go włączyć w widoku z kokpitu FPP – wtedy widać jego ciało od szyji w dół i wszystkie animacje, jakie wykonuje rękami oraz nogami. W edytorze misji można zmieniać wyposażenie hełmu pilota. Odpowiednie klawisze aktywują podnoszenie lub opuszczanie osłony przeciwsłonecznej lub gogli NVG.
Przyciski do przypisania:
- Show Pilot Body – pokaż pilota (domyślnie RShift + P)
- Kneeboard Next Page, Kneeboard Previous Page – przełączanie kartek kneeboarda (domyślnie [ ])
- Toggle Helmet Visor – podnoszenie/opuszczanie oslony przeciwsłonecznej
- Toggle Goggles – podnoszenie/opuszczenie gogli noktowizyjnych
Wyposażenie hełmu
To, co znajdzie się na hełmie pilota można wybrać w edytorze misji. Kliknij na przedostatniej zakładce z trzema kropkami. Dostępne opcje dla HELMET MOUNTED DEVICE to:
- Not Installed – nic, zwykły hełm z osłoną
- JHMC – Joint Helmet Mounted Cueing System – celownik nahełmowy
- NVG – gogle noktowizyjne
Not Installed
JHMCS
NVG